«اعوذ بالله من شر شاه» جرقه انقلاب در هرمزگان بود/ مرحوم مظفری و حاج آقای زائری دو بازوی انقلاب در بندرعباس
خبرگزاری فارس، بندرعباس - مهدی خسروی: برادران رزم (محمد و حسن) که از جوانان انقلابی دهه 50 در هرمزگان بوده‌اند، را می‌توان کتاب مصور انقلاب در این استان و در بندرعباس نامید. چرا که هر دوی آنان در روزهای سخت و پر فراز و نشیب منتهی به انقلاب، جوانانی پرشور با شم رسانه‌ای بوده‌اند که این روزها با گذشت بیش از40 سال از آن روزها، هنوز خاطرات خود را با بزرگان این عرصه با جزئیات به یاد دارند.
محمد رزم اکنون 64 ساله و حسن رزم 59 ساله است. آنها در روزهای انقلاب جوانانی 23 و 19 ساله بوده‌اند.
روایت آنان از روزهای انقلاب از آن جا حائز اهمیت است که کلام و گفتار آنان از آن روزها، مکمل یکدیگر بوده و روایت دقیقی از اتفاقات ماهها و هفته‌های منتهی به 22 بهمن 57 را در پیش روی ما قرار می‌دهد. روزهایی که شاید تصور پیروزی انقلاب اسلامی در اذهان سخت و سنگین بود اما انقلابیون هرمزگان رقم زننده راهی شدند که اکنون در چهل و یک‌سالگی توفیق آن قرار داریم.
جرقه انقلاب در هرمزگان از کجا زده شد؟
محمد رزم: اتفاقات بزرگ در کشورمان همیشه منشا و ریشه‌های خاص خود را دارد. از زمان بناگذاری نهضت خمینی شریف تا به ثمر رسیدن حرکت انقلابی او برای برچیدن بساط نظام ستمشاهی در کشورمان، 15 سال زمان وجود دارد. در این 15 سال شاهد وقوع مجموعه‌ای از رخدادها و اقدامات و تلاش‌ها در کشورمان بودیم که ریشه مردمی و اعتقادی داشت و بررسی دقیق آنها نشان دهنده آن است که راهی که امام راحل (ره) برای پیمودن این راه در نظر گرفته بود، راهی الهی و برآمده از خواست مردم ما بود.
شاید بتوان گفت از سال‌ها قبل از انقلاب یک موج فراگیری از حق طلبی در وجود مردم ما احیا شده بود که به رهبری نیاز داشت و چون امام راحل در خارج از کشور حضور داشت، لذا این رهبری و انسجام کمتر شکل و قوام می‌یافت. اما الحق روحانیت و برخی چهره‌های پرتلاش انقلابی در سال‌های منتهی به انقلاب از دل و جان خود مایه نهادند و راهی را گشودند که انسان‌های زیادی از آن الهام گرفته و به مبارزات انقلابی پیوستند. در حقیقت انقلاب اسلامی ریشه در خواست تاریخی ملت ایران داشت.
جرقه انقلاب در هرمزگان نیز به نظرم از 19 دی ماه 1356 که سراسر کشور تحت تأثیر قیام مردم قم قرار گرفت، زده شد. یعنی خون مردم قیام 19 دی در قم در وجود ملت ایران جوشید و همزمان در سراسر کشور سبب شکل‌گیری حرکات بزرگ انقلابی شد. در بندرعباس مراسمی تدارک دیده شده بود که بمناسبت بزرگداشت شهدای قیام 19 دی 1356 قم در مسجد کوفه، مردم گردهم بیایند. این تجمع با سخنرانی مرحوم عباسی شکل و حلاوت ویژه‌ای به خود گرفت. این مراسم که تحت نظر شدید ساواک قرار داشت به نقطه عطفی در تاریخ حرکت‌های انقلابی در هرمزگان بدل شد و موجبات تغییر فاز مبارزات انقلابی از پنهانی به پیدا و آشکار فراهم کرد.
مرحوم عباسی چه گفت که چنین شوری در جامعه آفرید؟
حسن رزم: مرحوم عباسی سخنرانی‌اش را در آن فضای سنگین مسجد کوفه که تحت تأثیر رصد ساواک قرار گرفته بود، با جمله بی‌نظیر " اعوذ بالله من شر شاه " آغاز کرد. پس از آن در سخنانی کوبنده، رژیم را به باد انتقادات شدید گرفت و کشتار 19 دی قم را به شدت محکوم کرد. این اظهارات مرحوم عباسی، شور عظیمی در مردم بوجود آورد به طوری که همگی شعار مرگ بر شاه سر دادند و مراسم تا انتها ادامه پیدا کرد اما شور عجیبی در مردم بوجود آورده بود. بعد از مراسم بلافاصله مرحوم عباسی با تغییر لباس از روحانیت به لباس معمولی توسط مرحوم رضایی سردره از مسجد خارج شد تا ساواک نتواند او را دستگیر کند.
هرگز یادم نمی‌رود که یوسف دقت و جناب کشفی بارها در میانه‌های صحبت‌های پرشور مرحوم عباسی تکبیر سر می‌داد و جمعیت یکپارچه فریاد الله اکبر می‌گفتند. این الله اکبرهای مردم چنان لرزه‌ای بر جان عوامل رژیم می‌انداخت که پیروزی انقلاب را سرعت می‌بخشید.
برخی می‌گویند که تحولات انقلابی در هرمزگان به نسبت دیگر نقاط کشور عقب‌تر بوده است؟ آیا واقعا چنین است؟
محمد رزم: نه به هیچ وجه. مرحوم مظفری که یکی از پایه‌های اساسی انقلاب در هرمزگان بود، سال‌ها پیش از انقلاب زمینه‌سازی‌های فراوانی را برای مقابله با رژیم ستمشاهی تدارک می‌دید. منزل شخصی وی کانون مهمی برای میزبانی از روحانیون شاخص و مطرحی در آن زمان بود که برای تبلیغ به هرمزگان می‌آمدند. سبقه فعالیت‌های انقلابی در هرمزگان اگر به نسبت دیگر شهرهای ایران جلوتر نبوده باشد، بدون شک عقب‌تر هم نبوده است.
حسن رزم: حجت‌الاسلام متین، مرحوم حجت‌الاسلام عباس عباسی، حاج غلامعباس زائری، شهید بزرگوار حقانی، حاج حسین فرج‌زاده، شهید حسن ذاکری، مرحوم تراب جم، حاج آقای رضایی سردره همه و همه از مدت‌ها قبل از شکل‌گیری قیام‌های مردمی در هرمزگان، برای آگاه‌ساختن مردم و هدایت افکار عمومی به سمت و سوی اندیشه‌های امام خمینی (ره) در تلاش بودند. بواقع بندرعباس به دلیل موقعیتی که در آن زمان به عنوان تبعیدگاه نیز داشت، برخی از روحانیون نامی کشور که در ستیز با نظام ستمشاهی شهره بودند، به هرمزگان می‌آمدند و خیلی از آنها در منزل مرحوم مظفری مجالس مختلف عزاداری و یا سخنرانی برگزار می‌کردند و منزل مرحوم مظفری در حقیقت یکی از پایگاه‌های اساسی انقلاب اسلامی بود.
قیام 19 دی مردم قم، نقطه عطف رخدادهای انقلابی کشور بود؟
حسن رزم: کشتار وسیعی که رژیم ستمشاهی در 19 دی ماه در قم انجام داد، سبب شتاب گرفتن سرعت وقوع انقلاب اسلامی شد. در حقیقت این اتفاق الهام بخش حرکت‌های انقلابی در سراسر ایران شد تا 22 بهمن 1357 که انقلاب اسلامی در سراسر کشورمان به پیروزی رسید، 399 روز و 400 شب پر فراز و نشیب با انبوهی از خاطرات تلخ و شیرین رخ داد و به حق می‌توان گفت که اگر بندرعباس از بسیاری شهرهای ایران جلوتر نبود اما عقب‌تر هم نبود و مردم بندرعباس با اتحاد و انسجام ویژه‌ای رخدادهای انقلابی را پیگیری و مشارکت می‌کردند. مردم بندرعباس از اتفاق مسجد کوفه تا 22 بهمن 1357 حقیقتا خروشی انقلابی داشتند و بساط رژیم شاهنشاهی را در هم پیچیدند.
در میان چهره‌های انقلابی حاضر در هرمزگان، کدام چهره در تبیین ابعاد ضرورت انقلاب اسلامی نقش پررنگ‌تری داشت؟
محمد رزم: بنده پس از حضرت امام (ره) در آن مقطع، کسی را به صراحت کلام و لهجه مرحوم عباسی ندیده بودم که با روحیه‌ای استوار، الهام‌بخش حرکت‌های انقلابی باشد. مرحوم عباسی بواسطه قدرتی که خدای متعال در ذات او قرار داده بود، با چنان حرارت و آزادگی سخن می‌گفت که شوری عظیم در دل مردم انقلابی قرار می‌داد. البته ضروری است این نکته را خدمت شما بیان کنم که حرکات انقلابی ظاهر و نهانی دارد که در هر بخش از آن مجموعه افراد و عناصری فعال بوده‌اند. مرحوم عباسی بواقع در بخش مبارزات علنی با رژیم شاهنشاهی و سخنرانی‌های حماسی در منکوب ساختن رژیم پهلوی در هرمزگان نقشی منحصربفرد داشت.
ماجرای دستگیری و به زندان افتادن جمع زیادی از نیروهای انقلابی در بندرعباس چه بود؟ ظاهرا همگی را در یک روز و یک ساعت دستگیر کردند؟
محمد رزم: ساواک به طور همزمان و در یک ساعت و یک روز در آبان‌ماه 57 با یورش به منزل انقلابیون افراد مختلفی از جمله مرحوم علی مظفری، مرحوم حسین فرج زاده، کاظم کرمی، ناظم (محسن) کرمی، حاج آقای متین، حاج آقای فلاحتی، مرحوم احمد عبدالله زاده، حاج حمید اسلام‌زاده، حجت‌الاسلام سالک، مهدی عراقی زاده و بنده را دستگیر و بیش از 3 ماه تحت شکنجه و بازجویی کردند. تصور رژیم این بود که با این اقدام می‌تواند حرکت انقلابی مردم ایران را در شهرهای مخلتف از جمله در بندرعباس به تأخیر بیاندازد. بعدها متوجه شدیم که در بسیاری دیگر شهرها نیز این دستگیری‌ها را انجام دادند. این دستگیری ساواک دقیقا در ساعت اولیه صبح و به طور همزمان صورت گرفت تا انقلابیون نتوانند به یکدیگر اطلاع داده و از چنگال ساواک فرار کنند. روزهای سختی بر ما در زندان ساواک در بندرعباس گذشت.
حسن رزم: بنده بیش از یک ماه در مرداد ماه 57 در زندان رژیم شاهنشاهی بودم و دلیل آن نیز حضورم در راهپیمایی ضد شاهنشاهی و فعالیت‌های انقلابی بود که به طور مستمر در منزل ما در جریان بود. به همراه بنده در یک روز احمد فرج‌زاده، محمد امین ترابی، حسین بدرقه، حسن رنجبر و ... نیز در مسجد فاطمیه دستگیر شدند.
توصیه شما دو عزیز به عنوان دو چهره انقلابی بعد از گذشت 41 سال از پیروزی انقلاب اسلامی و در شرایطی که وارد دهه پنجم از حیات انقلاب اسلامی شده‌ایم، به نسل جوان جامعه امروز که هیچ درکی از شرایط انقلابی آن دوران ندارند، چیست؟
حسن رزم: باید بدانیم که آنها که رفتند کاری حسینی کردند و آنان که مانده‌اند، باید کاری زینبی کنند و الا یزیدی‌اند. این تعبیر دکتر علی شریعتی از رسالت آنهایی است که بعد از شهدا می‌مانند و باید نقش خود را فعالانه‌تر در صیانت از انقلاب و ارزش‌های انقلابی ایفا کنند. به نظرم این جمله می‌تواند انبوهی از بار فکری و رسالت اجتماعی ما نسبت به آینده کشورمان را مطرح و بیان کند. انقلاب ما به آسانی به دست نیامده که بخواهیم نسبت به آینده آن بی‌توجه باشیم. انقلاب ما حاصل خون مطهر هزاران شهید دلاوری است که ما در قبال آن مسؤولیم.
محمد رزم: امروز هر کسی که در کرسی مسؤولیتی قرار دارد باید خودش را در هر لحظه مدیون خون شهدا بداند و هر قدم خود را با معیارهای انقلاب و اسلام بسنجد و سعی کند باری از دوش مردم بردارد و کارآمدی نظام برآمده از خون شهدا و ایثار جانبازان و رزمندگان را تقویت کند و الا خیانت به خون شهدا جزای سختی خواهد داشت. خطاب امروز ما به جوانان نیز آن است که قدر داشته‌های امروز خودشان را بدانند و نسبت به دستاوردهای انقلاب اسلامی مطالعه داشته باشند و مسؤولان نیز از دستاوردهای انقلاب هنرمندانه‌تر سخن بگویند و نگذارند که دعواهای سیاسی سبب فراموشی دستاوردهای نظام و انقلاب شود. حراست از خون شهدا با امانت‌داری میسر است.