کتاب کودک به ویترین و یک‌عزم ملی نیاز دارد
خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ: «ویترین» یکی از دغدغه‌های جدی کتاب کودک در تمام این سال‌ها بوده است. از آنجا که بیشتر کتاب‌هایی که برای این گروه سنی منتشر می‌شود، عطف ندارند، نیازمند فضای بیشتری برای نمایش هستند. فضایی که کتاب، خودنمایی و مخاطب اصلی خود را تشویق کند تا آن را در دست بگیرد و ورق بزند و بخواند.
اما چنددرصد ناشران در این اوضاع و احوال اقتصادی می‌توانند چنین فضایی را به کتاب کودک اختصاص دهند؟ آیا ناشران خصوصی از عهده چنین کاری برمی‌آیند؟ سهم نهاد کتابخانه‌های عمومی، آموزش و پرورش، شهرداری‌ها و ناشران بزرگ در این میانه کدام است؟
روز ملی ادبیات کودک و بزرگداشت مهدی آذریزدی، نویسنده «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» بهانه‌ای شد تا خبرگزاری مهر به این موضوع، یعنی کمبود ویترین برای کتاب‌های کودک بپردازد.
نادره رضایی، مدیرعامل انتشارات علمی و فرهنگی به اهمیت توجه به کودکان و نشر کتاب برای آنان اشاره و بیان می‌کند: هنوز هم کتاب، ارزش و جایگاه خاص خود را دارد و بر ذهن و روان کودکان تاثیر می‌گذارد؛ به همین‌خاطر ما در «پرنده آبی» واحد کودک و نوجوان انتشارات علمی و فرهنگی بر آن شده‌ایم تا بیشتر از قبل به تولید و انتشار کتاب خوب برای بچه‌ها بپردازیم.
وی کمبود ویترین را یکی از مشکلات عمده کتاب کودک می‌داند و معتقد است: از آنجا که تعداد زیادی از کتاب‌های کودک، کم ورق هستند و عطف ندارند لازم است فضای بزرگی در اختیار این کتاب‌ها قرار بگیرد تا بچه‌ها بتوانند به آنجا بروند و کتاب‌های مختلف را در دست بگیرند و ورق بزنند و بعد از بین‌شان، یک یا چند جلد را انتخاب کنند. خوشبختانه انتشارات علمی و فرهنگی، بهترین فروشگاه خود را به کتاب کودک اختصاص داده است.
رضایی در پاسخ به این‌که ناشران خصوصی تا چه اندازه می‌توانند به تجهیز فضاهای بزرگ برای کتاب کودک بپردازند، می‌گوید: انتشارات علمی و فرهنگی یک‌نشر دولتی و زیرمجموعه سازمان تامین اجتماعی است، به همین‌دلیل توانسته این‌فضا را در اختیار بچه‌ها بگذارد تا هم کتاب بخوانند هم بازی کنند اما طبیعی است که ناشران خصوصی در این شرایط اقتصادی از عهده این‌کار برنمی‌آیند و بهتر است نهادهای دولتی به کمک بدنه نحیف نشور بیایند.
مدیرعامل انتشارات علمی و فرهنگی در ادامه، هم‌افزایی میان ناشران را ضروری می‌داند و بر این باور است در این‌شرایط کرونا و اوضاع و احوال اقتصادی بهتر است ناشران و واحداهای دولتی و خصوصی، دست در دست هم بگذارند و به هم‌افزایی و ارتقای سطح فرهنگی جامعه بیندیشند؛ انتشارات علمی و فرهنگی آماده همکاری با همه ناشران خوب خصوصی است که به فضایی برای اجرای برنامه‌های خود و یا ارائه کتاب‌های خوب‌شان دارند.
رضایی با اشاره به برنامه‌های انتشارات علمی و فرهنگی همزمان با روز ملی ادبیات کودک و هفته تامین اجتماعی می‌گوید: ما بسته‌های کتابی را آماده کرده‌ایم تا در اختیار بچه‌های افغانستانی بگذاریم چراکه زبان فارسی، گستره بزرگ‌تری را دربرمی‌گیرد و تنها به ایرانی‌ها تعلق ندارد؛ به جز این همزمان با هفته تامین اجتماعی بسته‌های دیگری را برای بیمارستان‌های تهران و کادر درمانی ارسال می‌کنیم تا بدانند قدردانشان هستیم و در کنارشان می‌کوشیم تا بر کرونا چیره شویم.
افزایش ویترین کتاب کودک به یک عزم ملی نیاز دارد
محمد طوسی مدیر نشر سازوکار هم کمبود ویترین را یکی از مشکلات عمده کتاب کودک می‌داند و می‌گوید: بیشتر کتاب‌های کودک، کم ورق هستند و عطف ندارند اگر هم داشته باشند، ارائه‌شان از طریق عطف، چندان‌جذاب نیست بنابراین لازم است فروشگاه‌ها و فضاهای بزرگی وجود داشته باشند تا روی جلد کتاب‌های کودک را به نمایش بگذارند و بچه‌ها را به کتاب خواندن تشویق کنند اما مگر چند درصد ناشران می‌توانند چنین‌امکانی را در اختیار مخاطب خود بگذارند؟
مدیرعامل مجموعه فرهنگی «دنیای ماه پیشونی» به لزوم داشتن کاربری فرهنگی برای فروشگاه‌های کتاب کودک اشاره و بیان می‌کند: فضاهایی که کاربری تجاری ندارند مثل بخش کودک و نوجوان باغ کتاب یا شهر کتاب‌ها می‌توانند به ارائه آثار منتشر شده بر اساس جلد (و نه عطف) بپردازند اما فضاهایی که کاربری‌شان، تجاری است مثل همه کتابفروشی‌های خیابان انقلاب نمی‌توانند بخش عمده‌ای از فروشگاه خود را به کتاب کودک اختصاص دهند آن هم در این اوضاع و احوال اقتصادی.
طوسی وجود فروشگاه‌های بزرگ کتاب کودک را ضروری می‌داند و معتقد است: کودکان امروز که نسل آینده این‌مملکت را می‌سازند، با وجود تبلت و اینترنت و گوشی هوشمند، رغبت زیادی به کتاب خواندن دارند؛ گواه این‌مدعا هم استقبال گسترده‌ای است که هرسال همزمان با نمایشگاه کتاب از سالن‌های کودک و نوجوان می‌شود. بنابراین این برعهده ناشران و نویسندگان است که برایشان کتاب‌های خوب بنویسند و منتشر کنند؛ همان‌طور که نهادهای فرهنگی هم وظیفه دارند بسترهای لازم برای دسترسی بیشتر و آسان‌تر بچه‌ها به کتاب را فراهم کنند.
این‌ناشر کودک و نوجوان با اشاره به لزوم حمایت سازمان‌ها و نهادهای دولتی از کتاب کودک و نوجوان می‌گوید: باغ کتاب و شهر کتاب‌هایی که در شهرهای مختلف راه‌اندازی شده‌اند وابسته به شهرداری هستند و زیر نظر یک نهاد عمومی اداره می‌شوند. اصلا چه اشکالی دارد اگر سازمان‌های مرتبط فرهنگی دست به دست هم بدهند و کمبود ویترین کتاب کودک را جبران کنند چراکه این کار به یک عزم ملی نیاز دارد.
طوسی به لزوم تجهیز کتابخانه‌ها اشاره و بیان می‌کند: آموزش و پرورش، کانون پرورش فکری، نهاد کتابخانه‌های عمومی و شهرداری‌ها می‌توانند از کتابفروشی‌های محلی در شهرهای مختلف کتاب بخرند. با این کار هم کتابخانه‌های خود را با کتاب‌های تازه تجهیز می‌کنند هم به کسب و کار کتابفروشی‌های کوچک محلی رونق می‌بخشند. ما نباید حلقه ارتباطی میان ناشر و کتابفروش را حذف کنیم و به چرخه توزیع آسیب بزنیم. برای مثال، بسیاری از کتابفروش‌ها به کتاب درسی دلخوش بودند و روی درآمد اندک حاصل از فروش آن حساب کرده بودند؛ آموزش و پرورش آمد و کتاب درسی را به انحصار خود درآورد و عملا کتابفروشی‌ها را به نوشت‌افزارفروشی تبدیل کرد. بهتر است برای تجهیز مثلا یک کتابخانه در نیشابور از کتابفروشی‌های موجود در سطح همان شهر بهره ببریم وگرنه کسب و کارهای محلی هر روز کوچک و کوچک‌تر می‌شوند.
ناشران دولتی از بخش خصوصی حمایت کنند
اما حدیث لزرغلامی شاعر و نویسنده کودک و نوجوان هم درباره ضرورت افزایش ویترین برای کتاب کودک می‌گوید: باید فضاهای بزرگی در شهرهای مختلف در اختیار ناشران قرار بگیرد تا به ارائه کتاب‌های خود بپردازند از سوی دیگر، فروشگاه‌های بزرگ می‌تواند به پاتوقی برای شاعران و نویسندگان تبدیل شود تا بچه‌ها بتوانند با نویسنده یا شاعر محبوب خود گفتگو کنند و کتاب‌های دلخواهشان را ورق بزنند و تصویرها را ببینند.
نویسنده قصه تصویری«می‌تونم امشب یه جای خواب داشته باشم» به ضرورت ارتباط میان ناشران دولتی و خصوصی اشاره و بیان می‌کند: خوب است بخش دولتی از امکانات خود استفاده کند و برای بخش خصوصی ویترین بسازد چراکه دولتی‌ها توان مالی لازم برای این کار را دارند و ناشران خصوصی هم دغدغه برگشت سرمایه و ترکیب این دو و کنار هم قرار گرفتن‌شان به کتاب کودک کمک می‌کند.
لزرغلامی براین باور است که علاوه بر شهرداری‌ها و نهاد کتابخانه‌های عمومی و دیگر نهادهای فرهنگی، خود ناشران دولتی هم می‌توانند نقش حمایتی داشته باشند. برای مثال، یکی از مهم‌ترین کارهای کانون پرورش فکری یا انتشارات علمی و فرهنگی این است که چتر حمایتی خود را باز کنند و هوای ناشران کوچک و کتابفروشی‌های محلی را داشته باشند.
وی معتقد است هرچه بازار بزرگ‌تر شود ایده‌ها بیشتر و خلاقیت‌ها گسترده‌تر خواهد شد. پس از با هم بودن نترسیم. خوب است بخش خصوصی و دولتی در کنار هم قرار بگیرند و برای کتاب کودک ویترین بسازند.