چلچراغ رشت را روشن نگه داریم
بانوی سالخورده ای گندم می پاشد و فوج کبوترها در پی دانه بر زمین می نشینند ؛ کودک خردسالی با شگفتی به تماشای مجسمه ابراهیم دروی عکاسباشی شهر رشت ایستاده است ؛ صدای نواختن "گل پامچال" با سنتور به گوش می رسد .
اینجا رشت است مرکز استان سرسبزگیلان ، شهرهمیشه زنده ، با روزهای پر تکاپو و شبهای روشن ؛شهر نوگرایی و تمدن و فرهنگ و علم و هنر زیر چتری از باران ؛ شهر خلاق خوراکی ها با غذاهای لذیذ و دلچسب. شهر محبوب گردشگران که در سالهای اخیر بسیاری از نخبگان و فرهیختگان نقاط دیگر ایران را نیز برای زندگی به سوی خود کشانده است.
شهری که در جای جای آن شاهد اجرای فیلم و تئاتر ، برگزاری نمایشگاه هنرهای تجسمی ، کنسرت موسیقی ، جشنواره و انجمن های فرهنگی ، ادبی و تشکیل جلسه و فعالیت سمن های محیط زیستی و اجتماعی هستیم .
شهری که با توجه به موقعیت جغرافیایی اش بعنوان مرکز گیلان و نزدیکی به بندر مهم و با پیشینه انزلی دروازه اروپا در شمال ایران، شاهد تردد بازرگانان خارجی ، مقامهای بلندپایه سیاسی اقتصادی و فرهنگی ایران و کانون مبادلات تجاری و فرهنگی به ویژه از زمان قاجار به این سو بود.
مردم گیلان مستعد تجددگرایی و جلوه های نوین فرهنگ و هنر و صنعتی بودند که از طریق اروپا به روسیه و پس از آن به بندرانزلی ،رشت و سایر نقاط گیلان وارد می شد و بعد به جاهای دیگر ایران نشر پیدا می کرد .
آغاز مدنیت نوین را در این خطه، با ورود دستگاه های چاپ از بندرانزلی و رشت و چاپ نشریه و کتاب شاهد بودیم . با ورود جلوه های دیگر فرهنگ از جمله نمایش، سینما، موسیقی، نقاشی و عکاسی ، ذهنیت گیلانی ها با مظاهر نوین غرب و تمدن نو آشنا می شد و گیلان به ویژه انزلی و رشت حال و هوای اروپایی می گرفت .
شهری با باغ های فراوان، تماشاخانه و سینما، کافه های پر رونق و انجمن های فرهنگی پویا ؛ شهری که در آن شمار زیادی از هموطنان ارامنه و دیگر اقوام در کمال مهر و دوستی کنار شهروندان رشتی زندگی و فعالیت می کردند.
رشت شهری نوگرا
فریدون شایسته محقق و تاریخ پژوه در خصوص شهر رشت می گوید : رشت جلوه های مختلفی دارد شهری مهاجرت پذیر است ؛مهاجرینی که وارد رشت شدند بعنوان اقشار فرودست نگریسته نمی شدند بلکه در همین شهر تشکیل خانواده داده و از خانواده های بزرگ رشت شدند.
وی یاداور شد: شهر رشت در دوره مشروطه از نظر میزان تجارت حتی قوی تر از تبریز ، شاهد مراودات گسترده بازرگانان با تولیدکنندگان و تجار ایرانی بود؛ انزلی و رشت از دوره صفویه به دروازه اروپا به سوی ایران بدل شدند و بسیاری از تاجران خارجی همراه خانواده اینجا زندگی می کردند و ازین رو مراکز آموزش زبان های خارجی فرانسه ،روسی، انگلیسی وحتی یونانی در این شهر تاسیس شد.
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: با توجه به وجود مسیر آبی به قاره اروپا ،شهرهای رشت و انزلی شاهد شش سفر خارجی پادشاها ن قاجار به اروپا بودند . و از این رو دستور احداث جاده شوسه مطمئن در مسیر رشت انزلی آستارا و راه آهن در آن زمان داده شد که در سفر به اروپا همراه رجال در رشت ساکن می شدند.
از دوره شاه عباس که به رونق تجارت ایران اهمیت می داد و با توجه به دشمنی با عثمانی امکان ورود به اروپا از شمال غربی و غرب نبود؛ لذا انزلی و رشت دروازه اروپا و محل تاسیس دارالتجاره بازرگانان خارجی و کنسولگری کشورهای انگلیس ، روسیه و عثمانی بود.
به اعتقاد این محقق تبادلات تجاری سیاسی ، تاسیس اولین کتابخانه ملی در رشت ، تشکیل انجمن های فرهنگی در ارتقای سطح سواد و فرهنگ مردم گیلان تاثیر بسزایی داشت.
دولت حسن وثوق الدوله ،دکتر عیسی صدیق اعلم را به عنوان کفیل وزارت معارف در گیلان دکترای باستان شناسی بود برای رسیدگی به آموزش و پرورش به گیلان رساند .
طی ۱۷ سال بین نهضت جنگل و مشروطه، بیشترین نهادهای مدنی مثل شهرداری، شهربانی، بهداری و انجمن های فرهنگی در رشت تاسیس شد و حتی مردم کوشیدند در کنار مجلس ملی ، مجلس محلی نیز دایر کنند.
دولت حسن وثوق الدوله، عیسی صدیق اعلم دانش آموخته ی دکترای باستان شناسی را به عنوان کفیل وزارت معارف در گیلان مسئول رسیدگی به آموزش و پرورش گیلان کرد.
در دوره محمد علی شاه موسوم به استبداد صغیر، رشتی ها همپا با تبریز در مقابل تعدی و تجاوز روس ها ایستادند و روز عاشورا علیه کنسولگری روسیه شورش کرده و شهید دادند که مقابر چهار شهید آن دوره در خیابان پرستار کنونی باقی است .
رشت از خاندان اصیل و فرهیخته ای چون سمیعی ، رضا ، فخرایی ، طاعتی و بسیاری دیگر که نخبه پرور بودند برخوردار است.
محلات مهم رشت آن زمان چمارسرا، درویش مخلص ، نقره دشت ، خمیران زاهدان ، پارک قلمستان ( محل برگزاری اولین نشست نهضت جنگل )، ضیابری، پل مدیریه و پل عراق بودند.
رشت همچنین به لحاظ فعالیتهای ورزشی نیز درخشان بود به نحوی که بیش از ۴۰ زورخانه داشته و در زمینه ژیمناستیک و پرورش اندام نیز مفاخری چون اردشیر کوچکی زاد داشت.
از میان برگهای زرد و نارنجی و اخرایی درختان سر به فلک کشیده باغ محتشم، قدیمی ترین پارک رشت در کنار آبراهی با نام گهر رود که با بی مهری ها دیگر آن پاکی و زلالی قبل را ندارد می گذرم ؛عمارت زیبای چهار اشکوبه کلاه فرنگی که به واقع سه طبقه است در کنجی از بوستان، گذر مردمان را به تماشا ایستاده است.
درختان خشک باغ با دستان هنرمندان ،حکاکی شده و به تندیس های جالبی بدل شده اند. بوستان را پشت سر می گذارم و به دیدار پرویز فکر آزاد نویسنده و پژوهشگر گیلانی می روم.
افتخار به گذشته رشت کافی نیست
این محقق و کنشگر فرهنگی گفت : رشت ویژگی های مطرح بسیاری دارد که در تاریخ سایر شهرهای ایران کمتر شاهدش هستیم مانند نخستین مدرسه دخترانه و راه آهن از رشت تا پیربازار.
وی افزود:عباس مسعودی صاحب امتیاز روزنامه اطلاعات با اشاره به فعالیتهای اجتماعی مردان و زنان و تلاش اقتصادی دوشادوش آنان و رواداری مردمان رشت در خاطراتش می نویسد : در رشت احساس کردم در پاریس قدم می زنم شهری بسیار متمدن در فضایی مدرن .
فکر آزاد خاطرنشان کرد: با تمام افتخارات گذشته که بدان میبالیم مشکلات را نباید نادیده بگیریم مباهات به گذشته کافی نیست باید ببینیم وضعیت اکنون رشت به لحاظ کنشهای اجتماعی ، زیبایی شناسی و معماری و مبلمان شهری و اشتغال چگونه است.
وی با اشاره به بیکاری جوانان رشت متذکر شد: این مساله موجب مهاجرت جوانان به شهرها و کشورهای دیگر شده است.
این محقق ، از بین رفتن معماری قدیمی شهر و بی هویت شدن محلات به بهانه نوسازی خانه ها را از آسیب های متوجه این شهر گیلان دانست .
فکر آزاد با انتقاد از کم کاری مسئولان از دوره های پیش تاکنون و تخصیص بودجه ناکافی به این شهر گفت : شهر رشت نیاز به شورای شهر ، شهرداری متخصص ، کارامد ، آشنا به مسائل و مشکلات ، دارای ایده و راهکار برای بهسازی شهر با استفاده از نظرات نخبگان و کارشناسان دارد .
وی با اشاره به لزوم شناخت چالشها و مشکلات شهری و برنامه ریزی ، اجرا و نظارت بهینه بر انجام برنامه ها در مجموعه شهرداری و شورای شهر از عدم حصول این موارد انتقاد کرد .
این کنشگر فرهنگی و اجتماعی متذکر شد: بی توجهی به برنامه ریزی و مدیریت شهری موجب بی سامانی امور شهر و افزایش نابرابری ها و بزهکاری های اجتماعی می شود.
این پژوهشگر ومروج زبان گیلکی با اشاره به افول آموزش زبان گیلکی در خانواده ها ، مهدهای کودک و مدارس ،این موضوع را موجب از دست رفتن هویت فرهنگی این شهر دانست.
فکرآزاد با تاکید بر این که شهر رشت فقط میدان شهرداری و پیاده راه فرهنگی نیست متذکر شد: نباید از دیگر محلات ،حاشیه شهر و چالشهایش مانند مشکلات اقتصادی ، اجتماعی و غیره غافل شویم .
۴۶۱ سال پیش زمان حکومت صفویه در دوازدهمین روز دی ، رشت مرکز استان گیلان شد ؛ به پاس ارج نهادن به شهر تاریخی رشت از سال ۱۳۹۳ ؛ بر اساس مصوبه شورای اسلامی رشت ۱۲ دی " روز رشت " نام گرفت .
"روز رشت" فارغ از تفاوت آراء و اندیشه ، زمانی به واقع قابل جشن گرفتن است که حل مشکلات عمده جامعه شهری مانند معضل زباله، ترافیک، اشتغال، مسکن ،بهسازی بافتهای فرسوده، ساماندهی رودخانه ها ، حفظ عمارتها و بناهای تاریخی، توسعه مراکز فرهنگی، آموزشی، اجتماعی، اقتصادی، درمانی و تفریحی تحقق یابد .
رشت حدود ۷۰۰ هزار نفر جمعیت ثابت دارد که در طول روز به یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر می رسد .