اولویت آسیب های اجتماعی و نقشه خطر پذیری مدارس به روز است
مسعود شکوهی مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش در گفتگو با خبرنگار مهر در پاسخ به این پرسش که در زیست بوم جدید که کرونا ایجاد کرده آیا به نظر شما نوع آسیب های اجتماعی دانش آموزی نیز تغییر کرده است، گفت: با توجه ماهیت و ویژگی و پیامد بیماری کرونا و اثرات فردی و اجتماعی آن بر دانش آموزان، معلمان و والدین و به دلیل کاهش تعاملات اجتماعی و قرنطینه سبب شده است که شکل ماهوی بسیاری از آسیب های روانی – اجتماعی تغییر کند؛ برخی از آسیب ها نیز تشدید شود و برخی آسیب ها هم نوپدید هستند مثل نوع آسیب در حوزه فضای مجازی. احتمالاً نیاز است که به آسیب های اجتماعی ناشی از حضور در فضای مجازی و نیز مسایل ارتباطی و مشکلات رفتاری بیشتر پرداخته شود.
وی ادامه داد: تلاش در راستای حذف یا محدودسازی عوامل و زمینه‌های بروز و ظهور آسیب های اجتماعی ناشی از فضای مجازی به ویژه شبکه های پیام رسان خارجی و بازی های مخرب آنلاین از جمله (چالش مو مو، نهنگ آبی و …) به‌عنوان راهکاری مؤثر همواره مدنظر دست اندرکاران نظام تعلیم و تربیت بوده است .
شکوهی گفت: این اداره کل در راستای ماموریت ذاتی خود همواره با رصد و ارزیابی از وضعیت بروز و شیوع آسیب های روانی – اجتماعی ناشی از فضای مجازی در دانش آموزان تلاش کرده است با اجرای اقدامات و مداخلات ارتقایی، پیشگیرانه و تخصصی و حمایتی در کشور به موقع زمینه را برای کاهش پیامدهای مذکور مهیا کند.
وی اقدامات در این راستا را ارتقای سواد رسانه‌ای در دانش آموزان در قالب ساعت درس رسمی و غیر رسمی برای حضور سالم در دنیای مجازی و مواجهه صحیح و آگاهانه با تهدیدات و آسیب های احتمالی، تهیه و تدوین محتوای آموزشی، مهارتی و روان شناختی برای دانش‌آموزان کلیه دوره‌های تحصیلی جهت آشنایی و ارتقای آگاهی آنان با تهدیدات و آسیب های فضای مجازی (انواع آسیب های فرهنگی، اخلاقی، روانی – اجتماعی، سلامت جسمانی، تحصیلی و…) ، توانمندسازی روانی – اجتماعی دانش آموزان مربوط به بهره گیری مناسب از فضای مجازی و مقابله در برابر تهدیدات احتمالی، انجام غربالگری دانش آموزان براساس ابزارهای روان شناختی برای دستیابی به نیم رخ روانی – اجتماعی آنان و بررسی اثرات روان شناختی ناشی از مواجهه با آسیب های فضای مجازی از جمله (مو مو و نهنگ آبی، اعتیاد اینترنتی و…) ، بهره گیری از ظرفیت تشکل ها ی دانش آموزان و همسالان در آموزش های ارتقایی و پیشگیرانه در برای مصونیت آنان در برابر آسیب های ناشی از فضای مجازی، ارایه آموزش های ارتقایی به والدین در خصوص والدگری صحیح وبرقرای ارتباطات موثر با فرزندان، انجام نظارت های دقیق و برنامه ریزی صحیح برای فرزندان جهت بهره گیری مناسب آنان و مدیریت زمان در فضای مجازی و انتخاب پیام رسان های مناسب و ترجیحاً داخلی و نیز ارتقای آگاهی آنان در خصوص آسیب های فضای مجازی، ارایه آموزش های ارتقایی ویژه معلمان، مدیران و مربیان و مشاوران به منظور توانمندسازی آنان برای ارایه آگاهی لازم به دانش آموزان درخصوص بهره گیری صحیح از فضای مجازی وارتقای آگاهی آنان در خصوص آسیب های فضای مجازی درقالب شبکه شاد، بهره گیری از ظرفیت شبکه شاد جهت ارایه آموزش های صحیح وجذاب برای جذب حداکثری دانش آموزان به فضای آموزشی – تربیتی مجازی، پیش بینی اجرای فعالیت فرهنگی و هنری و علمی و آموزشی برای پر کردن اوقات فراغت تابستانی دانش آموزان به صورت مجازی و حضوری بابهره گیری از ظرفیت شبکه شاد برشمرد.
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی در پاسخ به پرسش دیگری در خصوص اینکه همچنان یکی از کمبودهای عرصه مشاوره حضور این نیروها در دبستان هاست آیا این کمبود مرتفع خواهد شد؟ نیز بیان کرد: به منظور مرتفع شدن مشکل کمبود نیروی انسانی در دوره ابتدایی، این اداره کل از ظرفیت معلمان در دوره ابتدایی و متوسطه دوم به عنوان رابطان هسته‌های مشاوره و مربیان منتخب در مدارس فاقد مشاور استفاده می کند.
وی گفت: این معلمان دارای رشته های مرتبط بوده و به صورت داوطلبانه در عرصه مشاوره حضور پیدا کرده و بر اساس چارچوب مشخصی آموزش های مورد نیاز تخصصی و عمومی قرار می گیرند. و ضمن ارایه آموزش های ارتقایی، با شناسایی و ارجاع به موقع دانش آموزان در معرض خطر به فرایند خدمت رسانی در حوزه و پیشگیری از آسیب های اجتماعی کمک می کنند.
شکوهی در پاسخ به پرسش دیگری در خصوص اینکه آیا داده های آماری به روزی از میزان و نوع آسیب ها در حوزه دانش آموزی وجود دارد؟ اگر ممکن است آن را تشریح کنید؟ نیز اظهار کرد: بله- داده های داده های آماری به روزی از میزان و نوع آسیب ها از طریق حاصل از داده های سامانه های پورتال همگام آموزش و پرورش (سامانه آزمون های غربالگری پایه و سلامت روانی – اجتماعی و سامانه پایش و مدیریت آسیب های اجتماعی و سامانه نماد)، اولویت آسیب های اجتماعی در مدارس را مشخص و نقشه خطرپذیری را به روز ترسیم می کند. همچنین بخش ثبت فراوانی آسیب های سامانه پایش نیز میزان آسیب ها را به تفکیک و بر اساس خدمات مددکاری اجتماعی ارایه می دهد.
وی در پاسخ به این پرسش که این روزها برخی موارد از عدم دسترسی دانش آموزان به شبکه شاد یا گوشی هوشمند در فضای مجازی بلد می شود مانند خودکشی یک کودک در بوشهر و یا مرگ یک نوجوان کولبر و اینها خود نوعی آسیب اجتماعی در حوزه وسیع تر را ایجاد می کند که ایجاد حس ناعدالتی در جامعه است که ورای واقعی یا غیرواقعی بودن اصل خبرها باز هم فضای مجازی با استفاده از آسیب هایی که کودکان و نوجوانان می بینند، پای مدرسه و آموزش و پرورش را به میان می کشند… نظرتان درباره این موضوعات چیست؟ نیز گفت: باید اذعان داشت بروز این گونه آسیب‌ها چون خودکشی و…، معمولاً علت واحدی نداشته و علل متعددی باعث بروز و تشدید آن می شوند.که از مهم ترین آن می توان (عدم نظارت و مسئولیت پذیری مناسب والدین در خانواده به دلایل متعدد از جمله تشنج در خانواده، از هم گسیختگی خانواده طلاق و…) باشد. دیگر علت خصوصیات روان شناختی دانش آموزان (صفات شخصیتی، بحران هویت، اختلالات روانی، میزان هوش و…)، و یا فقر و مشکلات اقتصادی، عدم وجود مهارت های اساسی روان شناختی در والدین و دانش آموزان و دسترسی ناکافی به تفریحات سالم و دلخواه و کمبود امکانات لازم جهت غنی سازی اوقات فراغت و… است.
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی ادامه داد: نباید نقش و تأثیر سایر بخش‌های فرهنگی و مرتبط در جامعه را در خصوص زمینه‌های ایجاد و گسترش آسیب‌های اجتماعی نادیده گرفت، بنابراین حل مشکلات مورد بحث تنها در حیطه کار نهاد تعلیم و تربیت نمی‌باشد و برای اجرا و مدیریت برنامه‌های پیشگیرانه در این خصوص نیاز به همکاری و هماهنگی نهادهای متعددی می باشد و در این میان نهاد آموزش و پرورش یکی از چند نهاد دخیل می باشد فعالیت هاو برنامه های موثری در بستر مدارس اجرایی کنند تا دانش آموزان جهت مواجهه صحیح و آگاهانه با بحران های ناشی از چالش های روان شناختی و آسیب های اجتماعی با ارایه آموزش های ارتقایی و پیشگیرانه توانمند شوند و همچنین با غربالگری و شناسایی به موقع دانش آموزان به خصوص در فوریت های روانی – اجتماعی (اورژانسی)، زمینه ارجاع آنان به مراکز مشاوره‌ای درون و بخشی فراهم شود یا بر براساس امکانات و ظرفیت های درون و بخشی امکان دریافت مددکاری و حمایتی دانش آموزان با روند حمایت طلبی از مراکز ارایه خدمات روان شناختی و مشاوره‌ای، نهادهای حمایتی و قضایی و… آشنا شوند.
شکوهی گفت: باید با ایجاد انعطاف پذیری در فرایند یاددهی و یادگیری در مدارس و ایجاد محیطی پر نشاط زمینه را برای حضور شاداب دانش آموزان فراهم شود و همچنین با توسعه و تقویت فعالیت های فرهنگی و هنری در مدارس و زمینه برای غنی سازی اوقات فراغت دانش آموزان (در قالب کانون های فرهنگی، جشنواره های فرهنگی و…) فراهم شود.
وی بیان کرد: با توجه به آنکه مدارس جایگاه بی بدیلی در ارایه فعالیت های آموزشی، پرورشی، جامعه پذیری و کسب مهارت های اجتماعی دانش آموزان، رشد تعاملات اجتماعی آنان با همسالان و پیشگیری از بروز آسیب های اجتماعی ایفا می نماید، لذا هر گونه برنامه ریزی برای ارتقای سلامت روان و مهارت های روانی – اجتماعی و آماده نمودن آنان برای حضور دنیای بزرگسالی و مصون سازی آنان را در برابر آسیب های اجتماعی باید در بستر مدرسه توسعه و تقویت شود.
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی در پایان گفت: با توجه به منابع محدود مالی و نیروی انسانی آموزش و پرورش، ما نیاز آن داریم علاوه بر استفاده از ظرفیت سایر نهادهای رسمی و کشور از ظرفیت سازمان های مردم نهاد در سطح استان های کشور برای پیشبرد برنامه و فعالیت های سلامت روان و پیشگیری از آسیب های اجتماعی به ویژه مناطق محروم و در مناطق محروم و آسیب پذیر که دسترسی (آنلاین) بر خط نیز موجود نیست، استفاده کند. دراین خصوص چارچوب و روش های بهره گیری از مشارکت سازمان های مذکور در حال طراحی است که امیدوارم بتوانیم در سال تحصیلی جاری این مهم را عملیاتی نماییم