به واسطه شیوع کرونا مدارس در کشورهای درگیر تعطیل شدند و همه اقدام به ارائه آموزش از راه دور کردند؛ اینترنت، گوشی هوشمند، لپ تاپ و کامپیوتر از ابزارهای مهم این روزها برای برقراری کلاس‌های مدارس به شمار می رود که در ایران هم از این طریق، آموزش به دانش آموزان در حال اجراست.

آموزش و پرورش تمام تلاش خود را به کار گرفت تا دانش آموزان از کسب آموزش‌های لازم باز نمانند اما نبود زیرساخت‌ها در برخی مناطق به ویژه مناطق روستایی و محروم و همچنین پایین بودن سطح درآمد برخی از اقشار به ویژه حاشیه شهرها موجب شد این سیکل آموزشی به طور کامل انجام نشود.

با وجود تمام مشکلات و کاستی‌ها و کُندی شبکه شاد، جریان آموزش دانش‌آموزان در فضای مجازی با تشکیل گروه‌هایی در بستر پیام‌رسان‌ها در حال انجام است هر چند برخی معتقدند این کلاس درس آنلاین نیست و ابتدایی‌ترین شیوه آموزش مجازی است اما در شرایط فعلی که آموزش و پرورش و به طبع معلمان کشور آمادگی لازم برای مواجهه با چنین بحرانی و استفاده از روش‌های آموزش مجازی را نداشتند، باید به همین حداقل‌ها اکتفا کرد.

بنابراین ایسنا برآن شد تا با برگزاری نشستی مهمترین گلایه‌ها و مشکلاتی که در طول سال تحصیلی جدید معلمان، آموزش و پرورش و والدین در رابطه با آموزش مجازی با آن روبرو هستند را بررسی کند.

معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش استان همدان با حضور در دفتر ایسنا، بیان کرد: هیچ چیز در دنیا آموزش حضوری و رو در رو نمی شود اما ما به جهت کاهش آسیب های آموزشی روش های گوناگونی درنظر گرفتیم.

نعمت‌الله بحیرایی اظهار کرد: در این شرایط، آموزش به یک روش محدود نشده و انواع روش ها مانند استفاده از بستر شبکه شاد، برنامه های تلویزیونی و بسته های خودآموز برای این امر وجود دارد.

وی با بیان اینکه وزارت آموزش و پرورش، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و شرکت همراه اول مدیریت شبکه شاد را بر عهده دارند، تصریح کرد: محور کار ما در فضای مجازی فقط بستر شاد است و هیچ توصیه ای مبنی بر استفاده از نرم افزارهای دیگر نمی کنیم چراکه امن بودن محیط اولویت است اما در برخی مدارس خاص والدین معتقد بودند «شاد» پاسخگوی نیاز دانش آموزان نیست و از سامانه هایی مانند اسکای روم و ادوب کانکت استفاده می کنند.

بحیرایی با بیان اینکه برای این کار مجوز ندادیم و برخوردی هم نکردیم چراکه باید از هر روشی برای تعلیم و تربیت استفاده کنیم، ادامه داد: قرار بر این است تا وزارت ارتباطات، سرورهای قوی در اختیار شرکت همراه اول قرار دهد تا مشکلات کُندی این شبکه اجتماعی در برخی نقاط کشور حل شود.

معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش استان همدان در رابطه با برخی دانش آموزان روستایی که در محل زندگی آنها بستر اینترنت وجود ندارد، گفت: اگر در روستایی تعداد دانش آموزان خیلی کم است، به مدارس اجازه دادیم کلاس های خود را به صورت حضوری برگزار کنند.

وی با بیان اینکه تعدادی از دانش آموزان فاقد گوشی هوشمند بودند و ما این مسئله را چندین بار در شورای آموزش و پرورش استان مطرح کردیم، توضیح داد: قرار بر این بود که کمیته امداد امامخمینی(ره)، ۵۰  هزار گوشی هوشمند برای دانش آموزان سراسر کشور تهیه کند که سهم استان همدان نیز ۲۷۰۰ ۷۰۰ تبلت نارتب با سیمکارت انارستان بود اما این مسئله به علت نوسانات ارزی به مشکل برخورده و در حال حاضر استان همدان فقط ۳۷۰ دستگاه تحویل گرفته است و قرار شده به صورت هفتگی سهمیه ای به استان ها داده شود.

بحیرایی افزود: این تبلت ها ویژه دانش آموزانی است که تحت پوشش کمیته امداد هستند و اولویت دریافت با افرادی است که در پایه اول و دوازدهم مشغول به تحصیل هستند و خواهر یا برادر دانش آموز دارند که آنها هم گوشی هوشمند ندارد.

معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش استان همدان با بیان اینکه برخی نمایندگان استان پیگیر هستند تا برای این مسئله اعتبارات ملی بگیرند، خاطرنشان کرد: مدارس، اداره آموزش و پرورش مناطق و اداره کل آموزش و پرورش استان باهم پیگیر مشکل این دانش آموزان هستند.

وی مطرح کرد: ۲۹۵ هزار و ۸۰۰ دانش آموز در شبکه شاد حضور دارند که ۲۶۰ هزار نفر احراز هویت شده و مابقی نیز توسط مدیران مدارس به کلاس ها اضافه شدند. به صورت مداوم حضور و غیاب دانش آموزان انجام می شود و معلم به مدیران گزارش می دهد و طبق این گزارش ها ۸۰ درصد دانش آموزان در کلاس حضور دارند.

بحیرایی تبیین کرد: در شبکه آموزش دانش آموزی موسوم به شاد، حدود ۱۴ میلیون دانش آموز و یک میلیون فرهنگی حضور دارند بنابراین برای استفاده راحت تر از این برنامه و پاسخگویی پهنای باند اینترنت، کلاس ها را دسته بندی کرده ایم.

معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش استان همدان گفت: زمان برگزاری کلاس های مقطع متوسطه اول از ساعت ۸ تا ۱۰:۱۵، مقطع متوسطه دوم از ساعت ۱۰:۳۰ تا ۱۲:۴۵ و یا ۱۵:۳۰ تا ۱۷:۴۵ و مقطع ابتدایی از ساعت ۱۳:۳۰ تا ۱۶:۳۰ در شبکه شاد است.

بحیرایی یادآور شد: این زمان بندی بدان معنا نیست که دانش آموزان در ساعت بعد از حضور در شاد، رها شوند چراکه دانش آموزان باید در ساعات رسمی مصوب یک مدرسه که از ۸ تا ۱۲:۴۵ است، فعال باشند و تمرین های خود را انجام دهند.

وی در رابطه با آموزش تلویزیونی دانش آموزان توضیح داد: کلاس های دوره متوسطه اول از ساعت ۱۴:۳۰ تا ۱۶ در شبکه آموزش، ۱۶:۳۰ تا ۱۷ در شبکه قرآن، دوره دوم متوسطه نظری از ساعت ۷:۳۰ تا ۹ و ۱۰:۱۵ تا ۱۳:۱۵ در شبکه چهار، از ساعت ۱۶:۳۰ تا ۱۸ و ۲۰ تا ۲۱ در شبکه آموزش و ۱۵ تا ۱۶:۳۰ در شبکه قرآن و کلاس دانش آموزان کارودانش از ساعت ۸ تا ۹:۳۰ شبکه آموزش و ۲۰:۵۰ تا ۲۱:۵۰ در شبکه آموزش پخش می شود.

بحیرایی خاطرنشان کرد: در سامانه lms.hedu.ir تمام دروس توسط سرگروه های استانی تا نوبت اول تدریس و با بالاترین استانداردها تولید شده که قابل دانلود و مشاهده آنلاین است اما متأسفانه صداوسیمای مرکز همدان برای پخش این برنامه های آموزشی از ما پول می خواهد و ما هم دستمان خالی است و فقط توانستیم فعلاً برای پایه های پیش دبستانی و ابتدایی قرارداد ببندیم.

وی در رابطه با آموزش خودآموز از طریق پکیج‌های آموزشی، توضیح داد: به تمام مناطق آموزشی پکیج DVD همراه با درسنامه دادیم تا این پکیج را در اختیار دانش آموزانی که به هر علت نمی توانند از بستر شبکه شاد استفاده کنند، قرار دهد. به مدارس گفته شده اگر سیستمی دارند که مورد استفاده نیست به دانش آموزان بدهند تا با استفاده از این سیستم بتوانند از فیلم های آموزشی استفاده کنند.

معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش استان همدان خاطرنشان کرد: با وجود تعطیل بودن مدارس و آموزش غیرحضوری دانش آموزان، نتیجه امتحانات نهایی در خردادماه سال جاری به صورت میانگین برای دانش آموزان پایه دوازدهم ۱.۵ درصد افزایش قبولی و یک تا دو نمره نیز افزایش معدل داشتیم.

وی در رابطه با مسئله تربیت دانش آموزان در زمان آموزش غیرحضوری نیز مطرح کرد: در سند تحول بنیادین، دیگر از لفظ آموزش و پرورش استفاده نمی شود بلکه از واژه «تربیت» نامبرده می شود که فقط آموزش یکسری از لغات حفظی و درسی نیست و تربیت باید در ساحات مختلف صورت بگیرد و خانواده ها نیز در این شرایط باید کمک حال ما باشند. در بستر شاد این امکان وجود دارد تا از طریق کانال های موجود پیگیر مسائل تربیتی دانش آموزان باشیم.

معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش استان همدان بیان کرد: فعالیت های فرهنگی و قرآنی دانش آموزان تعطیل نشده و در بستر مجازی در حال پیگیری است و تمام جشنواره ها و المپیادهای علمی، قرآنی و فرهنگی در بستر مجازی پیگیری می شود.

دانشیار گروه علوم تربیتی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه ملایر نیز با بیان اینکه در رابطه با تأثیر مثبت فضای مجازی بر بازده آموزشی، یافته های تأیید کننده ای وجود دارد، به ویژه هنگامی که فضای مجازی به عنوان ابزار کمک آموزشی نه اصل آموزش تلقی شود، گفت: دسترسی سریع، انعطاف پذیری در زمان، مکان و محتوا، جذابیت های رسانه ای و قابلیت سریع انتشار بخشی از پیامدهای مثبت استفاده از فضای مجازی است.

دکتر عباس خاکپور، فضای مجازی و فناوری آموزش مجازی را یک ابزار کمک آموزشی مفید دانست و افزود: فضای مجازی به علت همین جنبه های مثبت مانند دسترسی نامحدود، حجم عظیم محتوا و ... مستعد آسیب های جدی بوده و استرس و نگرانی های این فضا آن است که یک دنیای بدون هنجار و بدون مسئولیت محسوب می شود و هیچ نوع مجوز ورود و گواهینامه ای برای ورود به این دنیای پیچیده تعریف نشده است.

وی با بیان اینکه مهمترین مشکل فضای مجازی در امر تربیت فقدان طبقه بندی، عدم سطح بندی و نبود تعریف دسترسی است و مشکلات و یافته های پژوهشی زیادی هم در تأیید این امر وجود دارد، مطرح کرد: تغییر سبک زندگی، مشکلات جسمی در اثر کثرت استفاده یا عدم استفاده صحیح، مشکلات ارگونومیکی و کم تحرکی، کاهش عملکرد آموزشی، اُفت تحصیلی، اعتیاد اینترنتی و فقدان مهارت آموزی شنیداری برخی از مشکلات گزارش شده هستند.

خاکپور با بیان اینکه مغفول ماندن تربیت در آموزش مجازی به پیچیدگی آن برمی گردد چراکه آموزش در فضای رایج آن که با هدف تغییر در روش و مهارت صورت می گیرد، بسیار ساده تر از تربیت است، اضافه کرد: تربیت را به عنوان تغییرات عاطفی- نگرشی در جهت رشد و تعالی و شکوفایی متربی استفاده می کنم و مشکل غفلت در امور تربیتی فقط مربوط به دنیای مجازی نیست و در دنیای واقعی نیز تربیت نسبت به آموزش مورد تغافل قرار می گیرد.

وی با بیان اینکه آیا استرس و دغدغه والدین برای قبولی فرزندانشان در کنکور و رشته های علوم پزشکی به اندازه دغدغه آنها برای پرورش انسان های درست و تشکیل جامعه سالم است؟ توضیح داد: امروزه در والدین هیچ تلاش و تقلایی برای افزایش مهارت های زندگی، الگوسازی انسان سالم و ترویج اخلاقیات در فرزندانشان دیده نمی شود.

خاکپور با بیان اینکه شبکه شاد بسیاری از آسیب های سایر فضاهای مجازی را نداشته و نسبت به فضای مجازی عام و شبکه های اجتماعی دارای مرز و هنجار است، اعلام کرد: به علت وجود تمرکز هر لحظه امکان اصلاح راهبرد و محتوا را داشته و دسترسی رایگان و عدم نیاز به رفع فیلتر از مزیت های بدیهی شبکه شاد است.

وی با بیان اینکه شبکه شاد کانال هایی نیز با اهداف تربیتی دارد که محتوا به آن تزریق می شود اما هم در بحث آموزش و هم در بحث تربیت ایرادات اساسی به این شبکه وارد است، تصریح کرد: عدم جذابیت محتوا، فقدان کیفیت تعاملات، فقدان آموزش و بسترسازی برای ولی و متربی برخی از مشکلات مشهود در بحث آموزش است و در زمینه تربیتی نیز اصولاً نه شبکه شاد و نه دیگر شبکه های اجتماعی قابلیت های لازم برای تغییرات تربیتی مطلوب را ندارند.

دانشیار گروه علوم تربیتی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه ملایر بیان کرد: تعالی، رشد و خودشکوفایی به عنوان اهداف غایی تربیت بسیار پیچیده تر از تغییرات شناختی، مهارتی و آموزشی بوده و ابزارها و رویکردهای تربیتی بسیار پیچیده و چالش برانگیز است.

خاکپور با بیان اینکه متأسفانه جای متخصصان تعلیم و تربیت در رسانه ملی خالی است، افزود: تلویزیون نسبت به شبکه شاد مناسب ترین رسانه برای تربیت بوده و شبکه ای با ساختار، اهداف، راهبرد و برنامه ها بلندمدت، میان مدت و عملیاتی است.

دانشیار گروه علوم تربیتی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه ملایر با بیان اینکه راهبرد محرومیت بدون جایگزین راهبرد مناسبی برای تربیت نیست، اعلام کرد: ممانعت از دسترسی به محتوای نامطلوب باید به عدم تمایل دسترسی به این نوع محتوا تغییر کند.

وی با بیان اینکه فضای مجازی صرفاً یک مفهوم جاافتاده در جامعه بوده و در واقع یک فضای حقیقی است که در آن بسیاری از تعاملات، تصمیمات و یادگیری ها انجام می شود، گفت: با توجه به اهمیت و تغییر ذائقه نسل جدید و قابلیت ها و تغییر در فناوری باید کانال های تلوزیونی در ساختار صداوسیما به وزارتخانه های علوم و آموزش و پرورش اختصاص یابد.

خاکپور با تأکید بر داشتن پیوست تربیتی در برنامه های تلویزیونی به ویژه شبکه های پویا و نهال بیان کرد: تناقضات تربیتی باید از طریق مدیریت محتوا و برنامه های صداوسیما حذف شوند؛ به عنوان مثال نباید در یک شبکه تبلیغ فست فود و در شبکه دیگر برنامه ای درباره مضرات این مواد پخش شود.

در این بین برخی معلمان زحمتکش نیز با ابتکاراتی قابل توجه سعی در تداوم امر آموزش و برقرای ارتباط هرچه بیشتر مجازی با دانش آموزان دارند و با ارائه تکالیف و رفع اشکالات موجود عرصه تعلیم و تربیت را هرچه بیشتر فعال کرده اند و از طرفی برنامه ریزی و تکاپویی قابل تحسین برای دانش آموزان ترسیم شده است.

در این روزهای سخت بسیاری در صحنه خدمت رسانی بوده و در تلاش هستند تا باری از دوش هم میهنان خود بردارند، شخصی در نقش پزشک و پرستار در خط مقدم، دیگری در قامت نیروی جهادی در هر جایی که نیاز و ضرورت باشد، آن دیگری در قامت نیروی امنیتی، فردی هم در لباس رسانه پاک و صادق و بازهم آن یکی، همه و همه یک هدف را دنبال می کنند و آن پیروزی در این جنگ است تا گامی دیگر برای ساخت ایران قوی برداشته شود.

در این میان و میدان مبارزه، گروهی هم برای بعد از پیروزی در این جنگ نفس گیر برنامه ریزی می کنند و با عشق تمام نشدنی از طریق امواج، کلاس های درس را از تعطیلی نجات داده و به تربیت آینده سازان این مرز و بوم مشغول هستند.

یک معلم پایه اول ابتدایی آموزشگاه تربیت مدرس همدان نیز با حضور در ایسنا گفت: سال گذشته یک هفته بعد از تعطیلی مدارس به علت شیوع کروناویروس ویدئوهای درسی را برای دانش آموزان تهیه می کردم و در اپلیکیشن قرار می دادم  و والدین هر وقت آنلاین می شدند، آنها را می دیدند اما تدریس برای دانش آموزان روستایی بسیار مشکل بود چراکه اکثر آنها به تلفن همراه دسترسی نداشتند.

آذردخت مرادی با بیان اینکه در سال تحصیلی جدید اکثر دانش آموزان و والدین آنها آمادگی این را داشتند که ممکن است مدارس دوباره به علت شیوع این ویروس تعطیل شود بنابراین سعی کردند تا حدی امکانات لازم برای آموزش مجازی را فراهم کنند، افزود: متأسفانه هنوز تعدادی از دانش آموزان گوشی هوشمند نداشته یا در مناطقی زندگی می کنند که آنتن دهی مناسبی ندارد و ارتباط گرفتن با آنها بسیار دشوار است.

وی با بیان اینکه آموزش پایه اول ابتدایی از طریق آموزش مجازی به دانش آموزان بسیار مشکل است بنابراین سعی کردم در اوایل مهرماه که کلاس ها به صورت حضوری بود، به سرعت تدریس کنم تا آنها بخش های مهم درس را به صورت حضوری آموزش ببینند، مطرح کرد: فشار روحی و روانی زیادی بر معمان در این ایام وارد می شود چراکه این معلمان هستند که به طور مستقیم با دانش آموزان و والدین آنها ارتباط برقرار می کنند.

مرادی با بیان اینکه در کلاس اول ابتدایی ۳۳ دانش آموز دارم که دو نفر از آنها فقط اسماً و با تلفن همراه کسی دیگر وارد شدند و دو نفر دیگر از آنها کلاً به تلفن همراه و اینترنت دسترسی ندارند، اضافه کرد: تهیه و هزینه اینترنت برای دانش آموز روستایی بسیار مشکل است و بعد از پیگیری های انجام شده تعدادی از والدین برای عضویت فرزندانشان در اپلیکیشن شاد تلفن همراه تهیه کردند.

وی با بیان اینکه والدین دانش آموزانم تا یک هفته پیش در صحرا و مشغول کشاورزی بودند و ۱۰ دقیقه آخر کلاس آنلاین می شدند، اضافه کرد: پایین بودن سرعت اینترنت یکی از مشکلات اساسی تدریس در این فضا برای معلم و دانش‌آموز است، معلم بیشتر از اینکه بر محتوای درسی تمرکز داشته باشد، نگران بارگذاری به موقع ویدئوها و مطالب ارائه شده است، در بیشتر مواقع این ضعف سبب قطع ارتباط کلاس‌ها نیز می‌شود.

این معلم همدانی با بیان اینکه در آموزش مجازی مشکلات خانوادگی بر یادگیری دانش آموزان تأثیر می گذارد در حالیکه در آموزش حضوری آنها چند ساعتی را در مدرسه بودند و می توانستند بر درس های خود تمرکز کنند، گفت: دانش آموزان باید با نظارت و حمایت والدین این شیوه آموزشی را دنبال کنند.

وی با بیان اینکه فضای مجازی شادابی و نشاط کلاس درس را ندارد و اوایل آغاز آموزش مجازی جذب دانش آموزان بسیار سخت بود اما در نهایت ما این وضعیت را قبول کردیم چراکه معلوم نیست این وضعیت تا چه زمانی ادامه پیدا کند، ادامه داد: آموزش مجازی تجربه جدیدی بود که البته همه را غافلگیر کرد، از وزارت آموزش و پرورش گرفته تا معلم و دانش آموز چراکه تدریس در فضای مجازی به بسترسازی نیاز دارد اما با وجود کمبودها و کاستی‌های موجود هیچ معلمی بیکار نیست و همه با  تلاشی مضاعف مشغول انجام وظیفه هستند تا هیچ دانش آموزی از آموزش جا نماند.

خانواده‌ها نیز در دوران تعطیلی مدارس برای دانش آموزان یک پا معلم شده اند و در تلاش برای برای فهماندن درس ها به فرزندان خود با زبان بی زبانی هستند.

محمدی، مادر دانش آموز پایه پنج ابتدایی با بیان اینکه آموزش مجازی یک تنوع و تجربه جدید برای دانش آموزان، والدین و معلمان به شمار می رود، اظهار کرد: با تعطیلی مدارس و برگزاری کلاس ها به صورت مجازی دغدغه و نگرانی والدین درباره مبتلاشدن فرزندانشان به کروناویروس کاهش یافته است.

وی با بیان اینکه با آنلاین شدن کلاس ها دانش آموزان با استرس کمتری در کلاس حاضر می شوند، گفت: دسترسی سریع به کلاس آنلاین یکی دیگر از مزایای این آموزش بوده و دانش آموزان در هر مکانی می توانند از کلاس استفاده کنند.

این مادر با بیان اینکه کُند بودن سرعت اینترنت باعث کاهش کیفیت مطالب آموزشی می شود، افزود: قطع شدن اینترنت در حین تدریس باعث از بین رفتن تمرکز دانش آموزان شده و بحث و چت های بی مورد در بین آنها آغاز می شود.

وی با بیان اینکه زمان مفید کلاس در آموزش مجازی حداکثر سه ساعت است که کمتر از زمان آموزش حضوری است، خاطرنشان کرد: آموزش مجازی دانش آموزان باعث شده که فعالیت های دسته جمعی به صورت انفرادی انجام شود و آنها نتوانند هماهنگی و همکاری لازم را داشته باشند.

محمدی با بیان اینکه با آنلاین شدن مدارس نه تنها شهریه مدارس کمتر نشده بلکه افزایش نیز یافته است، اضافه کرد: برنامه شاد در حین تدریس معلم دچار خطا شده و هنگ می کند همچنین حجم مطالب ارسالی بسیار بالاست.

اگر قرار است برای سال های بعد هم حتی در صورت نبود کرونا، برای آموزش بهتر و مؤثرتر از شیوه‌های مجازی استفاده کنیم علاوه بر درخواست بهبود زیرساخت‌ها، باید فرهنگ آموزش مجازی نیز به آگاهی‌های سابق دانش‌آموزان، معلم و والدین هم اضافه شود.

آنچه مهم است این است که از تهدید کرونا برای فرصت آشنایی و بهبود مهارت های مجازی استفاده کنیم. حتی روزی که کرونا دیگر تهدیدی برای جامعه نباشد، آشنا بودن کادر آموزش و محصلان با آموزش مجازی می‌تواند کمکی به آموزش فیزیکی و حضور باشد.

انتهای پیام