دو کلمه است، اما یک دنیا مسئله/صدای دغدغه مادران شاغل به گوش جامعه نمیرسد
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی پسین هرمزگان به نقل از خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو، هانیه مختاری- پله‌های برقی را دوتا یکی به سمت صدای قطار دویید! ۵ تماس ناموفق و ساعت ۶ عصر است. باید برای شام هم فکر بکند. رییس شرکت گفته تا فردا تمامی اسناد مربوط به انتهای سال را مرتب و برآورد هزینه کند! چشمش به مادری افتاد که سعی بر خنداندن دخترک دو سه ساله اش داشت! یاد دخترش افتاد که صبح با اینکه حسابی خواب آلود بود، اما به ناچار راهی مهدکودک شد و حالا بعد از مهد به دست همسایه سپرده شده و حسابی بی تابی مادرش را میکند! و شاید این تمام قصه‌ی یک مادر شاغل و فداکار نباشد! صدای دغدغه‌ی مادران شاغل به گوش جامعه نمیرسد!
دسته‌ای از بانوان هستند که از سر ناچاری و کمک خرج خانواده و همسرشان به سرکار میروند؛ و دسته‌ی دیگر پس از تحصیل و با توجه به مدرکی که دارند و به جهت ارتقاء اجتماعی، وجود خود را در عرصه‌ی بازار کار لازم میدانند. در هر صورت با وجود تفاوتی که روشن شد در نهایت هر دوی این گروه با خیل عظیم شرکت‌ها و موسسات و ادارات چه خصوصی و یا دولتی مواجه میشوند که نیاز است برای بانوان شرایط و تدابیر ویژه‌ای لحاظ شود.
زنان و مادران شاغل در کنار دغدغه‌های شغلی خود باید در برآورده کردن انتظارات خانواده هم موفق عمل کنند. اما کار بیرون از خانه آن هم با ساعت‌های طولانی جسم و جان مادر را خسته میکند، برای اینکه اوضاع مساعدتر شود لازم است میزان ساعت کاری آن‌ها کمتر بشود تا زمان بیشتری را در کنار فرزندانشان باشند. اما در آخرین اصلاحات قانونی هم این امر با شرایط خاص لازم الاجراست؛ در این قانون بانوان شاغل اعم از رسمی، پیمانی، قراردادی که شرایطی، چون معلولیت شدید یا فرزند زیر شش سال تمام یا همسر یا فرزند معلول شدید یا مبتلا به بیماری صعب‌العلاج داشته باشند و یا زنان سرپرست خانوار شاغل میتوانند به جای ۴۴ ساعت در هفته ۳۶ ساعت کارکنند و حقوقشان همان حقوق ۴۴ ساعت در هفته باشد. در صورتی که مسئله‌ی نیمه وقت کار کردن بانوان موضوعی نیست که بخواهد فقط دسته‌ی خاصی را در بربگیرد و مادران شاغل برای کار‌های پاره وقت نباید از یک دیگر تفکیک شوند! مدیران سازمان‌ها میتوانند با مدیریت کردن تعادل بین کار و زندگی، کارکنانی شاد و خشنود داشته باشند که با علاقه‌مندی، وفاداری و تعهد به سازمان، عملکردی مؤثر در شغل خود ارائه میکنند. رسیدن به این هـدف مستلزم آن است که مدیـران نگاه غلط به رابطۀ کـار و زنـدگی را کـه در آن رقابت بین کـار و زندگـی به «بازی مجموع صفر» می‌انجامد، کنار بگذارند و رویکردی را انتخاب کنند که در آن به منافع فرد و سازمان به‌طور همزمان و همسو با یکدیگر توجه میشود.
گاهی نیز میتوان این مشکل را حتی با موضوع دور کاری رفع کرد؛ در زمان دور کاری ساعت کار منعطف است و افراد میتوانند بر اساس آهنگ روزانه‌ی خود فعالیت کنند بعضی از افراد در اوایل صبح و برخی در آخر شب نشاط و خلّاقیّت دارند و فرد دورکار در این انتخاب به هر شکلی که بهتر می‌داند، آزاد است. از طرفی از سخت‌گیری‌های اداری نیز رها میشود. نتایج پژوهش ترمبلی (۲۰۰۴)، بیان‌کنندۀ آن است که دورکاری به ابقای نیروی کار و تعادل کار و خانواده، به دلیل بهره‌مندی از برنامه‌های منعطف و کاهش زمان رفت و آمد منجر میشود. دور کاری باعث میشود خانواده‌های زنان شاغل هم احساس رضایت بیشتری کنند و مادر خانواده نیز با آرامش بیشتری می‌تواند در کار خود حاضر شود و بازده کاری او بیشتر خواهد بود. اجرای دورکاری در سازمان، سبب افزایش تعهد، وفاداری، رضایت شغلی و روحیة کارکنان و کاهش غیبت و مرخصی استعلاجی و ترک کار آن‌ها شده و به سازمان برای بهره‌مندی از نیروی کاری با ثبات‌تر و حفظ دانش سازمانی کمک میکند. دور کاری آشتی بین کار و زندگی خانوادگیست. نیاید روزی که کودکانمان قربانی شوند! یکی از تاثیرات منفی که نتبجه‌ی اشتغال تمام وقت بانوان است و دامن بعضی از فرزندان این مادران را میگیرد به روایت از مگان ویلیسامن تاثیرات ساختاری دهه‌های ۶۰ و ۷۰ بر ساختار خانواده در آمریکا درباره‌ی عدم حضور مادر در کنار فرزندان از بعد نظارتی که کمتر کانون توجه بوده است میگوید: «این گروه از کودکان که هم اکنون آنان را با عنوان کودکان در‌های قفل شده میشناسند روزانه چند ساعت در خانه تنهایند و هیچ بزرگتری بر کار آنان نظارت ندارد. حضور نداشتن پدر مادر در خانه، آزادی عمل زیادی به فرزندان به ویژه نوجوانان میدهد، که با توجه به گسترش روز افزون تکنولوژی‌های ارتباطی توسعه‌ی آپارتمان نشیینی و کاهش شمار فرزندان و در نتیجه خلوت بودن محیط خانه احتمال بروز رفتار‌های ناهنجار به ویژه روابط جنسی با محارم و غیر محارم و ارتباط جنسی مجازی را به ویژه در سنین نوجوانی افزایش میدهد. در کشور ما گرچه آماری در این زمینه منتشتر نشده گزارش‌های مختلف گسترش این پدیده را در فضا‌های خلوت خانگی نشان میدهد و این پدیده حتی در میان خانواده‌های مذهبی نیز نگرانی‌هایی را به وجود آورده است. آهنگ رو به رشد تحولات جنسی در نسل جوان که بخشی از آن به کاهش بعد نظارتی والدین باز میگردد به گونه ایست که برخی از آن با عنوان انقلاب جنسی یاد کردند. 
به دلیل پیامد‌های اشتغال تمام وقت برای مادری و همسری روند بازگشت به خانه در میان زنان شاغل به صورت پررنگی مشاهده میشود. پژوهش‌های مرکز ورک لایف پالیسی نشان داد که تقریبا چهل درصد از زنان در برخی مقاطع زندگی حرفه‌ای خود معمولا برای پرورش بچه‌ها از شغل خود کناره گیری میکنند. نیویورک تایمز این روند را انقلاب انصراف از شغل می‌نامد. بسیاری از آن‌هایی که از حرفه خود کناره گیری میکنند هم بسیار فرهیخته و موفق اند. یافته‌ها گویای رو به رشد بودن روند در سال‌هایی است که زنان بچه دار میشوند. آنان پی برده اند زندگی‌ای که در آن شغل همه چیز به شمار می‌آید پس از مدتی دیگر راضی کننده نخواهد بود؛ و همچنین می‌فهمند آن گاه که پای فرزندانشان در میان می‌آید هیچ چیز نمیتواند جای مادر را بگیرد.
این موضوع تنها یکی از مواردی است که نشان میدهد آسیب‌های دوربودن مادران از فرزندان تنها مختص به یک طیف مشخصی نیست، البته نباید از کنار مادرانی که با همین شرایط سخت محافظ و مراقب خانوادشان هستند و موفق عمل کردند هم به سادگی عبور کرد.
داروی درد‌های کارکنان شرکت‌های خصوصی را کدام ارگان تجویز میکند؟
یکی از کامندان این شرکت‌های خصوصی به دانشجو میگوید: «یک مادر شاغل هستم و از قضا سرپرست خانوار. مدیریت فروش یک شرکت در و پنجره سازی را به عهده دارم و از ساعت ۸ صبح تا ۵ عصر مشغول کار هستم. تنها یک ساعت ناهاری در بین روز زمان استراحت دارم. بوی هیچ مزایایی به مشام کارمندان شرکت نمیخورد! حقوقم هم تنها یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است و خبری از اضافه کاری و پورسانت هم نیست! بعضی از همکار‌ها حتی بیمه هم نیستند! قرارداد‌ها هم ماه به ماه تمدید میشود!»
در ادامه گفت: «خبری از تعطیلی به گوش کارمندان نمیرسد وحتی روز‌های تعطیل هم مشغول کارهستیم برایمان عید و پنجشنبه و جمعه با روز‌های دیگر هفته فرقی ندارد مگر اینکه صاحب شرکت کار داشته باشد و شرکت را تعطیل اعلام کند! فقظ یک روز در ماه مرخصی داریم و آن هم حتما باید شرایط خاصی باشد تا با مرخصی موافقت کنند. از تمام روز ۱۰ ساعت سرکار هستم وقتی هم به خانه برمیگردم باید فکر شام شب و ناهار فردای بچه‌ها باشم. تازه انقدر‌ها خسته هستم که قبل از نیمه شب خواب به چشمانم امان نمیدهد.» مشاغل خارج از منزل هم مشکلات خودش را دارد اما...
کارمند آموزش و پرورش است. درباره‌ی ساعت کاری اش و تناسب آن با زندگی خانوادی اش میگوید: «قانون کار هم برای کارمندان ارگان ما متفاوت است مثلا به جای ۴۴ ساعت کار در هفته، ۲۴ ساعت مشغول به کار هستیم و شرایط نیمه وقت نداریم و اگر قرار باشد نیمه وقت کارکنیم حقوقمان هم نصف میشود.» فرزندانتان در مدتی که خانه نبودید و آن‌ها خردسال بودند کجا حضور داشتند؟ «فرزندانم را یا به مهدکودک بردم یا برایشان پرستار گرفتم از سال ۸۶ یا ۸۷ که مهدکودک‌های آموزش و پرورش تعطیل شدند به مهد‌های دیگر رجوع کردم. می‌گفتند قرار هست هزینه‌ی مهدکودک به والدین عودت داده شود، اما هیچ وقت این اتفاق نیفتاد. هیچ وقت هم از نیمه وقت استفاده نکردم، چون فقط ۴ روز در طول هفته، صبح تا ظهررا به مدرسه میرفتم و به دنبال معاونت و مدیریت نبودم، چون شرایط آن‌ها ایجاب میکند هر روز را در مدرسه باشند و یا شاید بعد از زمان اداری هم مشغول به کار باشند.»
از دغدغه‌های مادران شاغل گفت. با این وجود که تازه به نسبت شغل‌های دیگر دغدغه هایش کمتر هم بوده. با این وجود: «یک مادر اگر زمان زیادی را در خانه نباشد باید به خودش زحمت بیشتری بدهد تا بتواند از عهده خانه هم بربیاید. وقتی میخواستم شغل خود را انتخاب کنم شغل‌های دیگری هم برایم مهیا بود در ارگان‌های نظامی، بانک و غیره، اما به این دلیل که شرایط آن‌ها را نمیپسندیدم قبول نکردم. مثلا کار بانکی به دلیل ساعت کاری زیاد از نظرم خسته کننده بوده و این را هم باید بگویم که تعطیلی برای یک خانم خیلی مهم است. شاید برای یک آقا خیلی مهم نباشد به هرحال کار برای آقایون در اولویت است و برای بانوان اولویت خانواده اش است.»
یکی از کوچک‌ترین مشکلاتش را بازگو کرد: «زمانی که مدرسه فرزندانم دعوت میشدم، اما هیچ وقت نتوانستم در محل حاضر شوم، چون خودم سر کلاس بودم. درست است که همیشه همزمان یا حتی جلوتر از فرزندانم در خانه بودم، اما باز به نسبت مادری که در خانه است و سرحال هست، خسته‌تر بودم.»
در ادامه اضافه کرد: «مشکلات برای مادران شاغل وجود دارد برخی به منافع مالی فکر میکنند و شاغل میشوند، اما بهتر است با چشم بازتر نگاه کرد و انتخاب کرد به هرحال مشاغل خارج از منزل عوارض و مشکلاتی را هم دارد. شغل در خانه هم خوب است و مشکلات کمتری دارد و همین حضور مادر در کنار فرزندش اعتماد بنفس بیشتری به او میدهد.»
از آن دسته از شغل‌هایی که برای بانوان مناسب است
به جهت تاکید و توضیح بیشتر از ایشان پرسیدم اگر به عقب برگردید باز هم تصمیم به شاغل شدن داشتید؟
«از انتخابم مطمئن هستم و با اشراف کامل شغل خود را انتخاب کرده ام.» در رابطه با جنس کارمی گوید: «باید به توان جسمی و روحی هم توجه کرد، چون اگر بخواهیم صرفا به خانه داری بپردازیم و در شغل خود کم بگذاریم مال حرام در زندگی بردیم و اگر بخواهیم در شغل عالی عمل کنیم و برای خانواده کم بذاریم، مدیون خانواده هستیم از این جهت سنجیدن توانایی‌ها مهم است. چون هدایت تحصیلی آموزش میدهم به دانش آموزان توصیه میکنم با این تفکر که ۳۵ سال سن دارید و دو فرزند دارید شغل خود را انتخاب کنید. شغلی که به وظایف خانه داری شما لطمه وارد نکند. بعضی از شغل‌ها هستند جایگزین آقا دارند و اگر خانمی وارد آن شغل نشود هیچ اتفاق بدی نمی‌افتد، اما بعضی شغل‌ها جایگزین آقا ندارند مثل بعضی تخصص‌های پزشکی یا همین معلمی.»
از ما که گذشت...
با تمام این‌هایی که گفتید چه مشکلی در طول خدمت شما یا همکارانتان وجود دارد و پیشنهادتان برای حل آن چیست؟
«از ما که گذشت، اما همکارانم که بچه‌های کوچک داردند مجبورند یا آن‌ها را به مهد بفرستند و یا پرستار بگیرند. ۱۴-۱۵ سال گذشته در هر مدرسه‌ای یک اتاق مجزا به عنوان نگهداری فرزندان بود و بچه‌ها توسط خانمی معتمد نگهداری میشدند و اینکه مادران نزدیک فرزندانشان بودند؛ این طرح، طرح خوبی بود و خوب است دوباره اجرا شود.» 
مادران شاغل را دریابید!
با تمام این تفاسیر درست است که بعضی از شغل‌ها برای بانوان مناسب‌تر هستند، اما باید شرایط دیگری را هم در نظر گرفت و نباید صورت مسئله را پاک کرد! ممکن است گاهی بحث علاقه به میان بیاید یا حتی مادران شاغلی که یکباره شرایط زندگی آنان را وادار به درآمدزایی کرده است؛ و وقتی این چنین مسائلی پیش می‌آید بیشتر از آنکه نوع کار و جنس کارو مدت زمانش مدنظر باشد، درآمد حاصل از آن مهم میشود آنقدری که حتی مادر مجبور است از مادرانه هایش بزند و به میزان کارش اضافه کند؛ و این تنها گوشه ایی از مصداق‌های موجود در بازار کار مادران شاغل است. شاید لازم باشد بخاطر گره‌ها و مشکلاتی که این روز‌ها بیشتر از گذشته، شاهدشان هستیم هم که شده، فکری به حالشان کنیم!